Adığe Bze Xase / ABX (Çerkes Dil Derneği) tarafından 14-17 Mart 2019 tarihleri arasında Konya/Ilgın İhsaniye köyünde yapılan çalıştay hakkındaki izlenimlerimi aktarmayı görev sayarak bu yazıyı kaleme alıyorum.

 Çalıştay, Natırbıy Xable’de dernek tarafından yapımı tamamlanan kültür evinde kusursuz olarak icra edildi. Yemeklerin güzelliğinden bahsedip yazıyı uzatmak istemiyorum, yapan marifetli ellere teşekkür ediyorum. Ayrıca, dilin korunması ve ileri seviyelere çıkarılması için komisyonlarca yapılan çalışmalar da, yazının kapsamına sığmayacak kadar hacimli olduğundan ve ayrıca dernek  tarafından yayınlanacağından yazı kapsamında değildir.

 Beğeni toplayan 2 konudaki izlenim ve görüşlerimden söz etmek istiyorum.

 1-    Çalıştaya 11 ayrı ülkeden katılımcılar iştirak etmiş olup farklı ülkelerde yaşayan kişilerin beyan ve fikirlerini kapsayan son derece yararlı fikir birlikteliği sergilenmiştir. Yaşlı Thamateler (87 yaşına varan) tecrübelerini yaşadıkları olayları vurgulayarak, yapılan hataların tekrarlanmamasının ve birlikteliğin sağlanmasının, önceliğimiz ve vaz geçilmezliğimiz olduğunu önemle belirtmişlerdir. Ayrıca, politik arenada birlikte ve tek vücut olarak yer almanın önemine işaret edilmiştir. 11 ülke temsilcisinin ABX’nin çalışmaların takdir etmesi en büyük güç kaynağımız olmuştur.

Almanya’dan gelen katılımcı, 18-19 Ekim 2019 tarihlerinde Nuremberg’te yapılacak 2. Uluslararası Çerkes Konferansı’nda önemli kararların alınacağını ifade ederek, katılım daveti yapmıştır.

Turistik amaçlı olarak, Ilgın’ın dağ otelinde kalan 40-50 kişilik Rihaniye ve  Kfar Kama’lı Çerkesler 16 Mart 2019 tarihli gece oturumuna katılarak, çalışmaları takdir ettiklerini, bundan böyle kültür merkezinde kalacaklarını, çocuklarının tatil ve eğitimi için burayı tercin edeceklerini ifade etmişlerdir.

2-    Üzerinde durmak istediğim 2. konu, Konya yöresinde ikamet eden gençlerin geliştirdiği oyun stilidir. Köyün gençleri sergiledikleri oyun biçimleri ile beğeni kazandılar. Oyunlarımızı farklı biçimlerde oynamakta çok başarılı idiler. Aşırı yüksek sesli olmadan yeni ve anlamlı sözlerle “Dejıv” geleneğini Habze’ye uygun biçimde yaptılar. Harekelerinde hiçbir abartı olmadan aşırı bir gösteri çabası içinde olmadan modern bir biçimde “Ceg” yaptılar. Konya’daki arkadaşlarının düğününe katılmaları nedeniyle geç saatlerde düğüne katılan bir gurup da aynı biçimde yeni oyun stilleri, Pşıne ve akardiyon çalma şekilleri ile büyük beğeni topladılar. Gençlerin bu yeni tarzlarının kaynağını araştırdığımda; hepsinin Üniversite talebeleri olduğunu, bir kısmının yüksek tahsilini bitirmiş meslek sahibi gençler olduğunu öğrendim. Yıllardır “önce iyi bir eğitim, sonra merak edilen konularda (Spor, folklor….gibi) çalışmanın gerektiği fikrimin bu gençler tarafından uygulandığını gördüm ve mutlu oldum. (40-50 sene önceleri köylerde yapılan düğünlerde “phacıc’ denilen tahtaya sopalarla vurularak yapılan ritim şeklinin değiştirilmesi,  tahtanın parçalanmasının, oyuncuların ayakkabılarının çıkarılarak oyun oynanması şeklindeki artık alay konusu yapılan uygulamaların yapılmaması memnuniyet vericidir. Örnekleme yapmak gerekirse “tamtamvari“ çalgı aletleri ve anlamsız sözlerle yapılan dejıvlar yerine,  güzel ve anlamları olan sözlerle yapılan dejıv şekli ile “Gılugılucu” uygulamalardan uzaklaşılmış olması  takdire şayandır.)

 Gençlerin bir şikayeti, dejıv’de geçen kelimelerin anlamlarını bilmemeleri idi. Zira anadillerini unutmuşlardı. Bu durum üzücü olmakla birlikte telafi edilebilecek bir husustur. Dil, bir durumun, düşüncenin, emelin hareketlerle ifadesidir. Bu da vücut dilidir. Gençler ne demek istediklerini vücut dilleri ile bizlere anlatmıştır. Başarılarının devamını bekliyoruz.

 Önceki yazılarımda belirttiğim gibi, nerede unutulmuş bir oyun şekli, yeni bir Wored , Ğıbze, vb... varsa bu gençlerin bilgisine sunularak onların yeni yorumları ile folklorumuzun zenginleştirilmesi ve arşivlenmesi herkese düşen zorunlu ve önemli bir görevdir. 

 Gecede, Murat Özden, Mehmet Yıldız, Saim Sezgin,  Kamuran Çolak    Munir Şhagouc tarafından icra edilen yeni şarkılar ve enstrümantal sunumlar ile gençlere   örnek olundu. Değerli Thamate Fathi Racap’ın, unutulmuş ağız mızıkası  ile çaldığı lirik Çerkes oyun havaları ayrı bir renk kattı.

Çalıştayı düzenleyen, katkıda bulunan bütün kurumlar ve kişiler sonsuz  övgü ve teşekkürü fazlası ile hak etmiştir.

Saygılarımla,