Türk solu dediğimizde homojen bir hareket yok ortada aslında.

Özellikle 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra sol fikirler ciddi bir boşluğa düştü ve ayrışmalar yaşandı. Ardından yaşanan hızlı teknolojik değişim ve bilgi akışı,  tüm fikirler gibi sol fikirleri de derinden etkiledi. Bir kısım sol ise varoluş sebeplerini inkar edercesine her türlü değişime kapılarını kapatarak kendini tecrit etti.

Bu arada da sapla saman birbirine karıştı ve insanların soldan bekledikleri de, bazı tanımlar da değişti. Şu anda Türk solu dediğimizde hangi solu esas alacağımız ise bayağı bir müşkül oluşturuyor.

Bir tarafta kendilerini “ulusalcı sol”, “Kemalist sol” diye tanımlayanlar, diğer tarafta kendilerini “sosyal demokrat” olarak tanımlayan ve genelde CHP etrafında kümelenmiş bir sol, bir başka tarafta da 68 kuşağıyla başlayan kendilerini “devrimci” olarak adlandıran, geçmişte olduğu gibi bugün de yüzlerce fraksiyona bölünmüş bir başka sol var karşımızda.

Türk solunun tarihsel yolculuğunu takip etmek başlı başına bir inceleme konusu aslında; onun içindir ki biz bu yazımızda Türk solunun azınlık haklarına ve de özelde Çerkeslere bakış açılarını ele alacağız sadece.

***

Bugün kendilerine “ulusalcı” ya da “Kemalist sol” diyenlerin azınlık haklarına bakışları “Türkiye’de yaşayan herkes Türk’tür!” şeklinde. Ancak son yıllarda özellikle Kürt halkının mücadelesi sonucu oluşan realite karşısında lütfedip azınlıkları hatırlamaya başladılar.

Çerkesler’e bakış açıları ise “Nereden çıktı şimdi bu Çerkesler yahu?” şeklinde.

Çerkesler sadece devlet büyüklerinin attığı hamasi nutuklarda nakarat işlevi görüyor: “Bu ülkede sadece Kürtler yaşamıyor, Araplar, Çerkezler, Abazalar da yaşıyor” gibi…

Aslında kendilerini yenileyemeyip daha da çağın gerisine düştükleri için şaşkınlar. Ne yapacaklarını bilemiyorlar. Bir taraftan Bulgaristan’da isimleri değiştirilen ve Bulgar ismi koymaya zorlanan Türk köylülerinin haklarını savunurken; diğer taraftan kaç yüzyıllık Dersim’in ismini Tunceli yapabilip, bunu savunabiliyorlar. Çerkes köylerine de benzer şekilde Türkçe isimler koyuyor, ancak Çerkesler yüksek sesle itiraz etmedikleri için yaptıklarının rahatsızlık doğurduğunun farkına bile varmıyorlar.

Hala okullarda minicik öğrencilere her sabah “Ne mutlu Türküm…” dedirtebiliyorlar, bunların arasında Ermenisi, Arap’ı,Cerkes’i, Abaza’sı, Kürd’ü olduğunu düşünmeden.

Çocuklara 5 yaşından itibaren İngilizce, Almanca gibi eğitim verilmesi serbestken; Kürtçe, Çerkesçe, Abazaca eğitimin sözünün bile edilmesine tahammül edemiyorlar.

Sadece bu da değil, 5–6 yaşındaki çocuklar bale, tiyatro gibi her türlü dersi alabilirken, Kur’an kurslarına gitmeleri yasaklanıyor bu ülkede.

Kısaca nereden bakarsanız bakın tamamıyla anti demokratik uygulamalara bile karşı çıkamıyor bu kesim.

Asıl sorun dünyada ulus devlet modelinin iflas ettiğini görememeleri aslında. Hakimiyetini kaybetme ya da paylaşma tehdidini gören ve Cumhuriyetten beri bu ülkeyi sömüren elitist İstanbul burjuvazisi de elinden geleni yapıyor bu gerçeği görmemeleri için elindeki medya gücünü kullanarak.

Oysaki iflas etti artık ulus devlet modeli. Cumhuriyetle birlikte başlayan “tek tip insan” ve “tek ulus” oluşturma modeli de iflas etti ve mızrak çuvala sığmıyor artık.

Kısaca bu gruptakiler için azınlık hakları aslında yok ama özellikle Kürt halkının verdiği mücadele sonucu ve biraz da dünyadaki değişimler sonucu, lütfedip “bir takım haklar verilebilir” aşamasına gelmiş durumdalar. Çerkesler ise yukarıda belirttiğim gibi sadece kurdukları cümlelerde nakarat işlevi görüyor onlar için.

CHP’li Muharrem İnce’nin belirttiği gibi, “Ne Çerkes’i kardeşim. Bu ülkede yaşayan herkes Türk’tür” mantığıyla gittikleri için de sürekli kaybediyorlar ve uzak gelecekte de kaybetmeye mahkum görünüyorlar.

***

Özellikle dünyadaki 68 kuşağı ile bizde de başlayan gençlik hareketleri sonucu oluşan devrimci, Marksist sol ise karmakarışık. Onların da büyük bir çoğunluğu şaşkın ve ne yapacağını, ne tavır geliştireceğini bilemez durumda.

68 kuşağı liderlerinin çoğunun Kemalizm’in anti emperyalist tavrından etkilenerek Kemalizm’e sahip çıkmaları, bütün fikir hayatlarını etkilemiş durumda.

Bu grupların azınlık hakları karşısındaki tavırları şu cümle ile özetlenebilir aslında: “Azınlıklar mı? Tabii tabii… Hele devrimi bir yapalım, ondan sonra bakarız... Tüm halklar kardeştir zaten.” Aynen böyle telaffuz edilmese de, bakış açılarının özeti böyle büyük bir çoğunluk için.

Özellikle Kürt halkının verdiği mücadele onları da bölmüş durumda bugün ve nasıl bir tavır geliştireceklerini bilemiyorlar.

Bir tarafta teknolojideki müthiş gelişmenin getirdikleriyle bilinçlenen ve artık seslerini çıkarmaya başlayan azınlıklar, diğer tarafta dünyada ulus devlet modelinin iflas etmesi ve kapitalist sistemin artık azınlıkları da bir pazar olarak görmesi gerçeği sonucu oluşan “baharlar”, beri tarafta da bu gelişmeler karşısında kendini yenileyemeyen geniş bir sol kesim...

Bir kısmı Marksist-Leninist felsefenin temeli olan “Ulusların kendi kaderini tayin hakkı” ilkesine bile karşı çıkıp ulusalcı Kemalist solcuların yanında yer alırken; bir kısmı da Kürt realitesi ve Hrant Dink suikastından sonra hatırlamaya başladı azınlık haklarını.

Bir sol hareket için solculuğun turnusol kağıdı “azınlık haklarıdır” aslında.

Bırakın azınlık haklarına sahip çıkmayı, 27 Nisan darbe teşebbüsünde kayıtsız şartsız darbeye karşı çıkmak yerine “ne darbe, ne şeriat!” gibi utangaç bir söylemle darbecilere dolayısıyla destek verdi bir kısım kendilerine “devrimci” diyen gruplar.

Sadece azınlıklara bakış açıları değil, genelde dine, özelde müslümanlığa bakış açıları da Kemalizm’in etkisinde olduğu içindir ki kitleselleşemeyip, küçük gruplar olarak kalıyorlar sürekli.

Çerkesler’e bakış açıları da bu perspektifte Türk solunun. Çok da düşünmüş değiller Çerkes haklarını, Çerkesler’in de bir halk olduğunu, homojen bir grup olmadığını, içlerinde sağcısı, solcusu, islamcısı olabileceğini (Bunda bugüne kadar örgütlenip haklarını talep etmeyen biz Çerkesler’in de payı büyük tabiî ki).

Aslında çok insan vermiş Çerkesler Türkiye sol hareketine. Sol da sadece onları almış içine. Bir bütün olarak Çerkes halkını ve Çerkes haklarını düşünmemiş çok fazla.

Oysa ki solcu olmak, devrimci olmak, bir halkın haklarına ve kararına saygı duyup desteklemek demektir, sadece kendi dünya görüşüne uygun düşenleri değil.

Bugün Çerkesler kültürel örgütlenme ile yetinmeyip, politik örgütlenmeyle de haklarını dile getirmeye başladılar. Bu durumda Çerkesler’in, son derece dağınık durumda olan Türk soluna “Çerkes” isminin sadece “Çerkes güzeli” ve “Çerkes tavuğu” derken kullanılmadığını anlatabilmeleri gerekir.

Yeni anayasanın hazırlanması sürecinde Türk solunun, Çerkesler’in anadilde eğitim, Çerkesçe radyo-tv, Çerkesçe isimlerin kullanımı… gibi son derece demokratik taleplerine destek vermesi, bu süreçte bu hakların anayasada güvence altına alınması konusunda çaba göstermesi önemli bir görevdir.

Yıllardır tesiri altında kaldığı Kemalizm’in etkisinden kurtulup, ulus-devlet modelinin iflas ettiğini görüp, Türkiye’de yaşayan tüm halklarla birlikte bugüne kadar seslerini fazla çıkarmayan Çerkesler’in de haklarına saygı gösterip, onların bu demokratik mücadelelerinde yanlarında yer almaları gerekir.

Çünkü;

Özellikle ülkenin Kurtuluş savaşını başlatan ve çok büyük bir destek veren, sonradan bir takım ayak oyunları sonucu hainlikle yaftalanan Çerkes halkına yapılan haksızlıklara karşı çıkmak, onların haklarını savunmak solun doğasında olması gereken bir özelliktir.

Aksi, kendini inkar etmek olur.