|
|
| Özgür Çerkes EDİTÖR'DEN | |
| Yolumuz | |
|
|
| Murat Özden | |
| ETHEM VE M. KEMAL ARASINDAKİ MÜCADELE İDEOLOJİKTİ | |
|
|
| Ali İhsan Aksamaz | |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -12 | |
|
|
| Erol Karayel | |
| “DİPLOMASİNİN” DEĞİL, “KAMUOYU BASKISININ” ZAFERİ veya “SELDEN KÜTÜK KAPMAK”… | |
|
|
| Mustafa Saadet | |
| KÜLTÜR DEĞERLERİMİZE SAHİP ÇIKALIM | |
|
|
| Erol Kılıç Kutelia | |
| ABHAZYA’DA APARTMAN YASASINA ALTERNATİF DEVRE MÜLK YASASI OLABİLİR Mİ? | |
|
|
| Ahmet Altunok | |
| BELEDİYE OTOBÜSÜNDEKİ DENSİZ | |
|
|
| Kenan Kaplan | |
| ÇERKESLERİN VAROLUŞ MÜCADELESİ | |
|
|
| Kuriç K. | |
| METROBÜSTE BİR METROPOL ÇERKESİ… | |
|
|
| Vahit Erdo | |
| 4. SANAYİ DEVRİMİ ve VİRÜS | |
|
|
| Kuşha Faruk Özden | |
| Kayseri Mitingi Ayıbı Hepimizin | |
|
|
| Balkar Selçuk | |
| Нарт Лъэпщ и Нэгъуджэр Лъэпщ и Тепщэгъуэмрэ и Гъуэгуанэмрэ - II | |
|
|
| İmdat Kip | |
| N’olacak Kaffed’in Hali… | |
|
|
| Aydın Candemir | |
| Çoğulcu Demokrasi Hareketi Başarılı Olabilir mi? | |
|
Ali İhsan Aksamaz
aksamaz@gmail.com
LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -5
14/07/2025  “Muhacirlikte Kiminin Çocuğu, Kiminin Ninesi Kayboldu!” Hicri 1330 [1914] yılında Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası harp etmeye başladı. Buradaki ilk muharebe önce Liman mevkiinde oldu; iki şehit verdik. İkinci gün düşman askerleri Çoruh vadisine çekildi. Orada yirmi gün boyunca muharebe oldu. Daha sonra düşman daha fazla kuvvetle askerimize hücum edip ilerlemeye başladı. Osmanlı hükümetinin yöredeki yetkilisi şöyle bir duyuru yaptı: --Hâlihazırda düşman askerini yenmemize sevinmeyin! Bugün bu köyden askerimiz çekilse, yarın düşman askeri köye gelir. Burada muharebe şiddetli olur. Çok fazla asker gelir. Bu durumda da kadın ve çocuklarınız ayakaltında ezilir. O sebeple siz en kısa zamanda Hopa’dan çıkıp Osmanlının daha güvenli bölgelerine gidin. Biz de bir takım teşkil edip hükümetin emrine verdik. Zenginler en kısa zamanda eşyalarını da yanlarına alarak kayık ve motorlarla Rize ve Trabzon’a gittiler. Fukara ve yetimler hemen gidemedi. Daha sonra da düşman askeri yetişti. Zavallı fukaraların ufak tefek eşyaları bile dökülüp saçıldı. Kargaşayla kaçıştılar. O kadar zor durumda kaldılar ki o hengâmede kiminin çocuğu, kiminin ninesi kayboldu. Ne götürebildilerse, bir tek yorganla, bir tek sahanla Rize’ye gidebildiler. Kimi Camiye, kimi Medreseye sığındı. Rize’ye kadar gelen muhacirler oradaki Hükümet yetkilisine başvurdu: - Kocalarımızı ve erkek kardeşlerimizi muharebe etmeleri için Erzurum’a gönderdiniz. Şu anda biz muhacirler burada aç biilaç bir hâldeyiz. Bize ekmek verin de çoluk çocuğumuzu yaşatalım! Yöredeki Hükümet yetkilileri, muhacirlerin kimisine ekmek verdi, kimisine veremedi. Böyle acınası bir hâldeki muhacirlerin kimi Ordu’ya, kimi Samsun’a, kimi de Akçakoca’ya kadar gitti. Bir süre sonra bir takım Ruslara [Atina]/ Pazar’da, bir takım da Rize’de teslim oldu. İki yıl süren bu muhacirlikten sonra Hopalı, Bucaklılı ve Azlağalılar köylerimize, Hopa’ya dönebildik. Köylerimize döndüğümüzde evlerimizi tamamen yıkılmış, yerle bir edilmiş bir hâlde bulduk. Köylerimizden muhacir çıkmadan önce toprağa gömdüğümüz bakır kap kacaklarımız ile eşyalarımızın bazılarını Rus askerleri, bazılarını yanlarındaki işçiler, bazılarını da Hemşinliler bulup götürmüşler. Köy sanki kırk yıllık virane gibi bir hâldeydi. Her şeyi baştan ele aldık. Yıkılmış evlerimizi tamir ettik. Tavuk ve horozlarımızı Batum’dan satın alıp getirdik. Köpek ile kedilerimizi Hemşin’den, keçi ile ineklerimizi Çayeli’nden satın alıp getirdik. Muhacirlikten döneli bir yıl oluyor. Elhamdülillah ancak yerleşip muhacirliği sırtımızdan atabildik. [Devam edecek…]  [3.] Şilya sumoş eçi do vit [1330] ǯanas tarixis Osmanlik do Urusik k̆abğas kogyoç̆k̆es. İlkineri muxarebe Limanis diqu do jur şehidi komebçit Urusis. Majurani ndğas Urusiş askeri Ç̆oroxişa imt̆u. Ek eç dğas muxarebe doqves. Uk̆ule duşmanik dido askerite çkin askeris hucumi oğodu do moxtimus kogyoç̆k̆u. Çkini Osmanli Hukumetik tku ki, “Çkin aǯi duşmanis-na vocginit, emute tkvan mo gaxelet̆an. Andğa çkin ekolen vidat- na, ç̆umen duşmani çkini köyşa komulun. Emuşeni tkvan ordo-xolo Xopaşen ehali kagamaxtit do Osmanliş-k̆ele igzalit, vana uk̆ule ak muharebe dido iqven, askerepe dido mulun, tkvani oxorcalepe do berepe k̆uçxeş tude dizenan”. Çkin-ti ar t̆akimik Hukumetiş emris dovucerit do zenginepe ordo- xolo feluk̆aten do mat̆orite iri- xolo eşyapeten igzales Rizinişa do T̆amt̆raşa. Fuk̆arape do yetimepe ordo- xolo var ales, uk̆ule-ti Urusiş askeri geç̆işu, zavali fuk̆arepek puli- purti mexves do imt̆es. Ek̆o zori aqveski, kimis bere gundunu, kimis-ti— nan-didi. Mutxani ren, ar yorğani do ar t̆ağanite Rizinişa komext̆es; kimi- Cames, kimi Medreses mulibğes. Hukumetis uǯves ki, “Çkini kimoli do çkini cumalepe Erzulumişa mendacğonit muharebeşa, çkin ugyare kodobskidit. Aǯi çkin kuvali momçit do bere- bari voskedinat!” Kimis meçu Hukumetik, kimis -- var. Aşo zori- zvariten kimi Ordi, kimi Samsoni, kimi-ti Akçe-şeherişa igzales. Ar t̆akimepe Atinas teslimi dvaqves Urusis, ar t̆akimi-ti- Rizinis, ar t̆akimiti-- jur ǯanas muhacirluğiş-k̆ule Xopuri do Bucağurepe do Azlağurepe eleus teslimi vaqvit do köy çkinişa komoptit, Xopaşa. Moptit-ş-k̆ule çkini oxorepe mteli- xolo t̆axeri do çxvareli kodomxvades. Na- dovoxvit bakirepe do eşyape, kimi Rusik, kimi muşak do kimi-ti Hemşinlepek mendiğes. Çkin kodopskidit k̆izi- k̆op̆a ezdimeri. K̆irk seneluk virane- steri iri xolo ağneten dovoç̆k̆it, t̆axeri oxorepe tamiri dop̆it, kotume do mamuli Batumişen moviqonit, coğori do k̆at̆u -- Hemşinluğişen, do txa do puci-- Map̆avreşen. Ar ǯana ren, na moptit, do Elhemdulilla ancak dovixorit do muhacirluği k̆ap̆ulaşen vist̆olit. [Naqonasunon…] ---------------------------------- [Kaynak kitap: İoseb Qipşiže, (3./ Kaynak kişi: Muhamed Ef. Kelerci- zade, Bucaklılı, 34 yaşında; Kayıt tarihi: 21. VIII. 1917), “Ç̆anuri T̆ekst̆ebi”, S. S. R. K̆. Meʒ. Ak̆ademiis Sakartvelos Pilialis Gamomemloba,T̆pilisi, 1939, (Gürcü Alfabesinden Latin Alfabesine çevriyazı, düzenleme ve Türkçeye çeviri: Ali İhsan Aksamaz, İstanbul, 1999)] |
|
|
Yorumlar |
| Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -12 - 31/08/2025 |
| Hopa küçük bir şehir. Dört uzun sokağı var. Şehirde fırın var, bakkal var, çeşit çeşit mallar satan dükkânlar var, demirciler var, kalaycılar var. Sahan, tava, güğüm, kazan, tepsi, kepçe yapıp satan bakırcılar var... |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -11 - 25/08/2025 |
| Dedem harp sırasında askermiş. Harpte Şehit olmuş. Askere alındıktan sonra nereye gittiğine, kendisine ne olduğuna ilişkin hiç bir bilgi yok. Hiç kimse dedemin akıbetine ilişkin bir şey bilmiyor. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -10 - 17/08/2025 |
| Düşman, bize bir şey yapmadı. Rus askeri bize iyi davrandı, namusumuza el uzatmadı. Yiyeceğimiz bitmişti. Kafkasya’dan Müslümanlar ve Gürcüler bize iane gönderdiler, para dağıttılar. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -9 - 10/08/2025 |
| Akçaşehir’de annem ve babam vefat etti. Öksüz ve yetim kaldık. Biz üç erkek kardeştik. Birimiz balık tutuyor, diğerleri tarla işlerini yapıyordu. Böylece yaşayıp gidiyorduk. Bu köyün dışında yine Lazların yaşadıkları başka köyler de vardı. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -8 - 03/08/2025 |
| İnebolu’ya vardıktan sonra büyük yelkenliyle yolumuza devam ettik. Bir süre sonra denizden gelen garip sesler duyduk. Düşmanın denizaltısı bizi batıracak diye milleti korktu sardı. Ağlamaya başladılar. Bir süre sonra o denizaltının direği göründü. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -7 - 27/07/2025 |
| Bu harp sonrasında elimizde hiçbir şeyimiz kalmadı. Hükümet, bize yardım etmezse, meydanda kaldık demektir. Bundan sonra hâlimizin ne olacağını kimse bilmiyor. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -6 - 23/07/2025 |
| Muharebe oldu. İnsanlarımız buradan muhacir gitti. Burada az kişi kaldık. Eşyalarımızın hepsi kaybolup gitti. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -4 - 08/07/2025 |
| İkinci gün Sohum Limanından gemiye binip [ ბათუმი]/ Batum’a gittim. Batum limanında İstanbul’a gidecek [Лемце]/ Lemtse adlı büyük bir gemi vardı. |
| LÂZCA-TÜRKÇE SÖZLÜ TARİH -3 - 30/06/2025 |
| Biz buraya ticaret yapmak için geldik. Keçi satın alacağız! Buradan ticaret yapmanın kârlı olduğunu söylediler. O sebeple geldik. Aslında oraları hiç bilmiyorduk. |
 Devamı |
KISSADAN HİSSE
-Moğollar Buhara’yı kuşattıklarında, uzun süre şehri teslim alamadılar. Cengiz Han Buhara halkına bir haber gönderdi: Silahlarını bırakıp bize teslim olanlar güven içinde olacaklar, ama bize direnenlere asla eman vermeyeceğiz.
-Müslümanlar İki gurup oldu: Bir gurup; asla teslim olmayalım, ölürsek şehit, kalırsak Gazi olur, Şeref’imizle yaşarız dediler. Öbür gurup ise; kan dökülmesine sebep olmayalım, sulh iyidir, hem silah, hem de sayı olarak onlardan azız, gücümüz onlara yetmez, dediler ve teslim oldular.
-Cengiz Han, silah bırakanlara; teslim olmayanlara karşı bize yardımcı olun, galib geldiğimizde şehrin yönetimini size bırakalım dedi. Böylece İki müslüman gurup savaşmaya başladılar. Moğollar’ın da yardımı ile, teslim olanlar galib geldi. Savaştan sonra Cengiz Han teslim olanların silahlarının alınmasını ve kafalarının kesilmesini emretti. Sonra meşhur sözünü söyledi: “Eğer güvenilir olsalardı, bizim için kardeşleri ile savaşmazlardı. Kardeşlerine bunu yapanlar, yarın da bize yapar.”