“Muhacirlik yıllarında küçük bir çocuk”

Cihan Harbi sırasında bu çocuk beş yaşındaydı. Ailesiyle beraber [Arhavi] Çarmati köyünden muhacir çıkıp [Atina/] Pazar kentine gitti. Orada bazıları bu çocuğa şöyle diyordu:

 --Sizler iyi insanlar olsaydınız, muhacir olmazdınız!

Bu çocuk, çok haşarı olduğu için anne ve babası onu çok dövüyordu. Daha sonra aile Pazar kentinden kalkıp  [Sürmene/] Humurgan’a gitti. Humurgan’deki bir kahvehanede alt ay boyunca yaşadılar. Bu haşarı çocuk, neredeyse her gün üç-dört komşu çocuğunun kafasını taşla yarıyordu. Aile daha sonra Of kentine gitti.  Of kentinde büyükannesi vefat etti. Gel gör ki bu çocuk yine de haşarılığı bırakmadı. Bir gün bir çocuğun kafasını sopayla yardı. Bunun üzerine babası, bu haşarı çocuğu bir odaya hapsetti.

Daha sonra aile Trabzon kentine gitti. Üç- dört ay orada kaldılar. Ne var ki bu çocuğu yedi-  sekiz defa hapsettiler… Sonrasında aile Ünye kentine gitti. Bu çocuğun davranışları sebebiyle orada da kalamadılar. Altı saat kadar mesafedeki yukarılardaki bir köy olan [Tekkiraz/] Tekkerez’de, Çataltepe’de çoğunlukla Türkler yaşıyordu. Orada bu çocuğun anne ve babası vefat etti. Bundan sonra çocukta artık haşarılık yapacak bir hâl kalmadı.  Bir gün Ermeni eşkıyalar Tekkerez köyünü bastı. Bu eşkıyalar, bu çocuğun ailesinin un, mısır, tuz, peynir, yağına el koymakla kalmadılar, vefat etmiş olan babasının bütün elbiselerini bile alıp götürdüler.

Bu küçük çocuk bir gün ağabeyi Paşa’ya şöyle dedi:

--Ne yiyeceğimiz varsa, vefat etmiş babamızın elbiselerini bile bizden alıp götürdüler. Burada daha ne duruyoruz?!

 --Ne yapalım?! Nasıl yapalım?! Ben senden büyüğüm ama ben de nihayetinde on üç yaşımdayım. Sen yedi yaşındasın. Biz ne yapabiliriz ki?!

--Ağabey! Yürek yaşta değil! İnsan zorda kalınca yüreği mangal gibi olur. Görüyorsun neyimiz varsa el koyup götürdüler. Böyle aç biilaç yaşayamayız. Karnımızı doyurmak için bir şeyler yapalım ya da dilenmeye başlayalım.

Sonunda dilenmeye başladılar. Bazı komşuları şöyle diyordu:

 --Siz doğru insanlar olsaydınız, muhacir olmazdınız!

 Bu sözler üzerine küçük çocuk, ağabeyine şöyle dedi:

--En iyisi buradaki komşularımızı soyalım.

Yaşlı bir kadın komşularının evine gidip ekmek istediler. Kadının imecesi vardı. Yemek hazırlıyordu.  Ama çocuklara ekmek vermedi.

Bu küçük çocuk, ağabeyine şöyle dedi:

--Sen dışarıda durup eve taş at. Yaşlı kadın sana yetişene kadar ben içeri girip o lezzetli yemeklerden alıp kaçayım.

İki kardeş kendilerince böyle planlar yaptı. Ağabeyi dışarıda durdu. Küçük çocuk içeri girdi. O sırada ağabeyi, dışarıda bir kenarda duran turşu [Бочка/ ბოჭკა] fıçısını bir çuvala boşaltmaya çalıştı. Yaşlı kadın ağabeyi görüp hemen koştu. Bunu fırsat bilen küçük çocuk, bir köşede duran mısır ekmelerini kapıp kaçtı. Daha sonra bu iki kardeş köyün hemen alt taraflarındaki dere ağzında buluştu. Ormanın yukarılarına doğru giderlerden üç adamla karşılaştılar.

Küçük çocuk sordu:

--Siz kimsiniz? Ben korkuyorum! Ne istiyorsunuz? Bugün karşıdaki köyde yaşlı bir kadından ekmek çaldım. Kimseden bir şey çalmak istemiyordum ama karnımı doyurmak için ekmek istediğimde vermeyip benimle alay ettiler. Bu sebeple kızıp o yaşlı kadından mısır ekmeğini çaldım.

Adamlar sordu:

--Sen şimdi nereye gidiyorsun?

--Evime gidiyorum.

 Bu üç adam yanlarına bu iki kardeşi de alıp kendi evlerine götürdü. Çocuklar, bu adamların köyünde hiç rahat edemediler. Bu köyden ayrılıp Ünye kentine indiler. Oradaki yetimhaneye girdiler. Yetimhanede dört yıl boyunca kaldı. Gel gör ki üç veya dört günde bir Ünye Kaymakamına gidip şöyle diyordu:

--Biz kimsesiziz, bize iyi davranın!

Bu çocuk yetimhanede kalıyorken bir yandan da bir ayakkabıcının yanında çıraklık yapıyordu.  Fakat bu işi beğenmediği için ayrılıp bir çizme ustasının yanına çırak girdi. Bu işi öğrenmeye başladı. Bir buçuk yıl boyunca Hacığlu Cevdet’in yanında çalıştı; çizme yapmayı öğreniyordu. Bu çocuk daha sonra bu işten de ayrılıp köyüne gitti; Çarmati’de amcasıyla üç- dört ay kaldı. Çarşıdaki amcasına her gün köyden yemek götürüyorken iri bir köpek de onun peşinden gidiyordu. Bu köpeği üç defa çevredeki köylülere sattı. Köpek satıldığı yerde durmayıp yine evlerine dönüyordu. Bu sebeple de amcasından çok dayak yedi. Çocuk, dayak yedikçe şöyle diyordu:

 --Sizin beni dövmenizi bir kenara yazıyorum. Daha sonra bütün bunları size sorup halledeceğim.  Hepiniz bunu böyle bilin!

Amcasının oğlu Hasan, bu çocuğa iyi davranıyordu. Şöyle diyordu:

--Baba, bu çocuğu dövme! O iyi bir çocuk. Büyüyünce ondan kötülük değil, iyilik göreceğiz.

Bu küçük çocuk, amcasının davranış ve dayaklarından bıktı. Çarmati’den ayrılıp ta Sohum’a gitti. Sohum’da tütün işinde çalışmak da ona ağır geliyordu. Tütün kırarken kimsenin onu görmeyeceği bir yere girip durmadan ağlıyordu. Üstelik ağabeyi de ona iyi davranmıyordu: 

--Sen neden böyle işlerde çalışıyorsun? Sen ancak beni dinlersen adam olursun!

Çocuk da şöyle karşılık veriyordu:

--Senin gibi adamları dinlemeye hiç niyetim yok. Benim kendi yolum var. Olduysa yaparım; olmadıysa, onu da istemem. Benim düşüncem böyle. Bu dünyada bir annem ve bir babam vardı. Onları da Ünye’de Allah benden aldı. Bizim gibi kimsesizlere Allah ne anne- baba, ne para, ne de başka bir şey veriyor. Bunu böyle bilelim, kardeşim!

Bu çocuk hayatında çok kötülükler gördü ama dayanıklı olduğu için sessiz durmadı, kendi işini halletti. Ondan sonra yol yordam öğrendi.