• https://www.facebook.com/%C3%87erkes-Haklari-Inisiyatifi-1720870914808523/
  • https://twitter.com/CerkesHaklari
Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi4
Bugün Toplam257
Toplam Ziyaret979083
Döviz Bilgileri
AlışSatış
Dolar32.237032.3662
Euro34.794534.9339
Semerkew
Kuşha Faruk Özden
farukozden35@hotmail.com
Bir Özür ve Xabze Notları
20/10/2012

Bir özür de size borçlandım Sayın Murat Caymaz.

Geçenlerde “Düzce Üniversitesi’nde Kafkas Dilleri Kürsüsü Kuruldu” haberi üzerine size, “Düzce’nin köylerinde niçin Çerkesçe sınıflar açmıyorsunuz?” diye sormuştum.

Haber bültenlerinde ilk seçmeli Çerkesçe sınıfının Düzce’nin Uzun Mustafa Köyü’nde açıldığını ve öğretmen de atandığını duyunca tatlı bir mahcubiyet yaşadım. Hiç yüksünmeden sizlerden özür diliyor, sınıfın açılmasında emeği geçen tüm kardeşlerimizi candan kutluyorum.

Bize sık sık bu tür mahcubiyetler yaşatın lütfen.

***

Bir ay kadar önce İzmir’de hemşeri bir ailenin “Nısaşe vunafe”sine (gelin almaya gitmek için yapılan toplantı) katılmıştık. Xabzeye göre  “Nısaşe Thamade ve Thamade khuedze” atandı.

İzmir’den Kayseri’ye otobüsle gelin almaya gidilecekti. Kız tarafı öyle istiyordu.

Xabze ile ilgili kırıntı sayılabilecek kısa bilgimle biraz açıklamalarda bulunmak isterim; ki Xabze bir ummandır, bilgimiz ise bu ummanda birkaç damla...

***

Gelin almaya gitmeden önce köyün yaşlıları, misafir yaşlıların katılımı ile “Nısaşe vunafe-fızışe vunafe” için toplanırlar. Bu toplantıda “Nısaşe/fızışe Thamade ve Thamade khuedze” atanır. Görevleri gelin almaya gidecek gurubu (guıp) salimen xabzeye uygun olarak gelin alınacak köye ulaştırmak ve yine xabzeye uygun olarak gelini alıp salimen geri getirmek diye özetlenir.

“Nısaşe vunafe”de toplantıya katılanlar “Kuebje ut” diye isimlendirilen düğün sahibine maddi destek anlamında isim listesi yaparak para toplarlar. Kuebje ut toplanırken Nısaşe Thamadenin verdiği miktarı geçmemek gerekir. Toplanan bu paralar Thamadeye yol harçlığı olarak verilir ve yolculuk boyunca guıp için harcamalar buradan yapılır, artanı da düğün sahiplerine iade edilir.

Xabze uygulamaları ile ilgili özet açıklamamdan sonra geçenlerde karşılaştığım bir uygulamayı aktarmak istiyorum.

Erkek tarafı ve kız tarafı da Uzunyaylalı’ydı. Erkek tarafı İzmir de, kızın ailesi ise Kayseri’de oturuyor. İzmir’den Kayseri’ye otobüsle nısaşe gidildi, kız tarafı öyle istemiş. Ve de İzmir’e gelin getirildikten sonra salonda düğün yapıldı. Bu arada duyduk ki gelinin akrabaları da, yani annesi, babası, amcası da Kayseri’den düğüne gelmiş ve salonda yerlerini almışlar.  Bu arada gelin babası ile bir de kafe oynamış.

Böylesine bizde “vu’ığam yişıu gueref” yani yaranın üstünde çıban derler.

İlk gençlik yıllarımdı...

Babamın dayısının kızı bizim komşu köyden birisine kaçtı ve bizim köyde bizim vunekueşlere getirdiler. Uzunyayla’daki xabze uygulamalarına göre nikah kıyıldı ve bir müddet sonra gelini götürmeye nısaşe ile geldiler.

Köyün büyük kısmı erkek tarafının akrabası olduğu için komşu köye düğüne gitti.

Erkek tarafının akrabası olmayan iki arkadaşın ısrarı ile ben de gece düğüne gittim. Gelinin akrabası olduğumu bilen o köylü bir-iki kişi benimle epey dalga geçti. Bir sürü vaad ve rüşvet önererek, beni reklam etmeyin ricalarıyla çekinerek ve de saklanarak o gece düğünü kuytu bir köşeden adeta bir suçlu gibi izledim.

Diyeceğim odur ki, kız tarafı olarak, -eğer erkek tarafı da akraba değilse- erkek tarafının köyündeki düğüne katılmak çok ayıp karşılanırdı.

Bu arada, “Kalmadı öyle şeyler, şimdi uygulayan da yok zaten…” diyenleri duyar gibiyim.

Uygulamazsan olmaz  tabiî. Bunun takipçisi ve uygulayıcısı sen, ben, yani bizler olacağız.

Peki yapmasak ne olur?

Kişi olarak kimseye belki bir şey olmaz ama bir toplum yok olur. Bizler de bu yok oluşu hızlandırmış oluruz. Zorunluluk nedeniyle uygulamadan kaldırılan veya uygulanmayan xabze ritüelleri müstesna tabii. (Bunlardan ilk aklıma gelenler at ile ilgili olanlardır. Mesela atlı ile cenazeyi haber verme gibi uygulamalar at ile birlikte ortadan kalkmıştır. Sonraları traktör ile cenaze haberi verme adeti vardı, telefon yaygınlaşınca nitekim o uygulama da ortadan kalktı.)

Son yıllarda bir de düğün öncesi “kına gecesi” uygulaması başladı. Tamamı ile Türklerden alınmış bir adettir. “Falanın kızının düğününde kına gecesi yapıldı da bizim kızınkinde neden yapılmıyor? Bizim onlardan eksiğimiz ne?” kompleksi.

Aslında örnekleri çoğaltabiliriz.

Bütün bunlar Çerkeslerin an be an yok oluşa gittiğinin işaretleridir.

Xabze ve özgün değerlerimizi koruma konusunda duyarlılığımızı artırmamız gerekiyor.

Bu, toplumsal sorumluluğa sahip her Çerkesin en başta gelen vazifesidir.



3267 kez okundu. Yazarlar

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın

Yazarın diğer yazıları

Kayseri Mitingi Ayıbı Hepimizin - 22/09/2018
Uzunyayla’da doğan ve o ortamdan gelen birisi olarak, yapılacak eylemi yaşlılara götürüp “Nahıj ohu” (yaşlılar işi) olarak meselenin formalitesine uygun yapılmamasını öncelikli hata olarak görüyorum.
Kayseri’de Omuz Omuza Verme Zamanı - 12/09/2018
Anavatanda anadilde eğitimin kısıtlanması nasıl ortak sorunumuzsa, TRT’de sürekli Çerkesçe yayın yapacak bir kanalın kurulması da halkımızın hayati bir ihtiyacıdır. Zaman kaybetmeden bunun sağlanmasını istemek hakkımızdır.
Bir Direniş Sembolü… - 24/10/2017
Bir tarafta Ğuaşo RUSLAN mücadelenin ve direnmenin sembolü olurken, bazıları da Ruslarla birleşmenin 460. yılı kutlamalarına katılır ve kimileri de onların peşinden koşar. Aynen fener alayında geçen askerlerin arkasından koşan çocuklar gibi.
Bütün Dünyada Milliyetçilik Yükselirken !? - 28/09/2017
Bütün dünyada milliyetçilik yükselirken bizim Çerkesler’de gerilemesinin nedenini araştırmak da başlı başına akademik tez konusu olur.
Asalet Kanda Değil, Duruş ve Davranıştadır - 17/08/2017
Siyasi kamplaşmanın en yoğun yaşandığı 80 öncesi dönemde Devrimci Çerkesler, Dindar Çerkesler ve Ülkücü Çerkesler olarak kamplaşmış olsak dahi “Çerkeslik” şemsiyesi altında bir araya gelebiliyorduk.
Türkiye Panoraması ve Biz Çerkesler - 24/07/2017
İttihat ve Terakki’nin günahlarını örtmek için Ermenilere uygulanan mezalimi bugün dahi inkâr etmenin nedenini iyi irdelemek gerekir. Acaba gasp edilen Ermeni malları ile bir alakası var mıdır? Menfaatlenenlerin dolduruşuna geliniyor olmasın?
Çerkesçe Tv İstemiyor muyuz Yoksa? - 20/05/2017
21 Mayıs’ı yılda bir gün hatırlayıp farklı günlerde farklı yerlerde etkinlik, anma veya nasıl yapacağını bilmeden bir güne sıkıştırma yerine “ÇERKES SOYKIRIM VE SÜRGÜNÜ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ” çalışmalarına bir an önce başlanması dileğiyle.
Uzunyayla’da Kar Yolları Kapardı; Ya Şimdi? - 14/03/2017
Duyduk ki DÇB temsilcileri Kaffed ile barış yapmak için Ankara’ya elçiler göndermiş. Kaffed de yelkenler suya inmiş.Bu kadar çabuk pes edecektiniz de kopardığınız yaygara neyin nesiydi?
Kurbanlar ve Kurbanlıklar - 23/09/2016
Bereket ki halkın iradesini kırabilecek bir plan yapmayı becerecek kadar zeki değiller. Hepimize büyük geçmiş olsun.
 Devamı
adigebze I-II
Nükte!

KISSADAN HİSSE

-Moğollar Buhara’yı kuşattıklarında, uzun süre şehri teslim alamadılar. Cengiz Han Buhara halkına bir haber gönderdi: Silahlarını bırakıp bize teslim olanlar güven içinde olacaklar, ama bize direnenlere asla eman vermeyeceğiz.

-Müslümanlar İki gurup oldu: Bir gurup; asla teslim olmayalım, ölürsek şehit, kalırsak Gazi olur, Şeref’imizle yaşarız dediler. Öbür gurup ise; kan dökülmesine sebep olmayalım, sulh iyidir, hem silah, hem de sayı olarak onlardan azız, gücümüz onlara yetmez, dediler ve teslim oldular.

-Cengiz Han, silah bırakanlara; teslim olmayanlara karşı bize yardımcı olun, galib geldiğimizde şehrin yönetimini size bırakalım dedi. Böylece İki müslüman gurup savaşmaya başladılar. Moğollar’ın da yardımı ile, teslim olanlar galib geldi. Savaştan sonra Cengiz Han teslim olanların silahlarının alınmasını ve kafalarının kesilmesini emretti. Sonra meşhur sözünü söyledi: “Eğer güvenilir olsalardı, bizim için kardeşleri ile savaşmazlardı. Kardeşlerine bunu yapanlar, yarın da bize yapar.”

 

Site İçi Arama

 

Google Site

 

Üyelik Girişi