İsminden de anlaşılacağı gibi, bugünkü Türkçe ile yazarsak “Yakın Doğu Çerkeslerinin Haklarını Sağlama Derneği” adını taşıyan yapılanma tarafından 97 yıl önce yayımlanan bildirge, temeli, “mevcut hukuki sistem dahilinde ve insan hakları çerçevesinde” itilaf devletlerinden, Yunan devletinden, insanlık ve medeniyet aleminden; “siyasi ve sosyal teşkilatı, gelenekleri, milli, dini ve medeni ihtiyaçların sağlanmasını talep eden” bir beyannamedir.

Cemiyet, Anadolu’da kaos ortamının zirveye ulaştığı, kimsenin olacakları tahmin edemediği bir tarihte, Çerkeslerin kendilerini tedirgin hissetmeleri nedeniyle çaresizliğe çözüm olunabilir düşüncesi ile kurulmuş ve ilk toplantısını 24 Ekim 1921 tarihinde İzmir’de yaparak Çerkeslerin izleyecekleri politikayı belirleyen bir beyanname kabul ederek yayımlamıştır.

Cemiyeti ilk tanıyan Yunanistan devleti olmuştur. Anadolu hareketinin Kemalistler tarafından başarıya ulaştırılması üzerine, bu tanıma bahane edilerek cemiyetin bütün kurucuları ve beyannameyi imzalayanlar 150’likler listesine dahil edilerek sürülmüşlerdir.

Oysa beyannamede, Çerkeslerin istiklali, silahlı mücadele gibi kavramlara yer verilmemiştir.

Cemiyetin kurucuları ve beyannameyi imzalayan 15 kişi, Eskişehir, Balıkesir, Aydın üçgeninde yaşayan Çerkesler olup, sadece Adığa gurubuna mensup Çerkesler değildir. İçlerinde Abaza ve diğer guruplara mensup Çerkesler de bulunmaktaydı.

Akla şöyle bir soru gelebilir. Peki Anadolu’da sadece bu yörelerde mi Çerkes  vardı?

Muhakkak ki hayır. Bu bölgeler işgal altında olduğundan ve otorite boşluğu nedeniyle çok mağduriyet yaşadıklarından acilen bir araya gelme ihtiyacı duymuşlardır. İletişim imkanları ve zamanlama, Doğu bölgelerinde ikamet eden Çerkeslerle irtibat kurmalarına imkan vermemiştir. Zaten en büyük eleştiri, cemiyetin az sayıda ve belirli ailelerin ileri gelenleri tarafından kurulması ve beyannamenin sadece 15 ileri gelen tarafından imzalanmış olması yönündeydi.

Bir asır sonra bir bakıma tarih tekerrür ediyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin sadık vatandaşı olarak, vergisini ödeyen, gerektiğinde canını seve seve veren Çerkesler, politik arenada mevcut anayasa ve hukuk sistemi içinde yer almak ve diğer etnik gurupları da kapsayan bir parti kurma düşüncesi ile yurt genelinde istişareler yaparak Çoğulcu Demokrasi Partisi’ni kurmuşlardır.

Ancak, 100 yıl önceki bencillik hortlamış ve karşıt görüşlü manifestolar, beyannameler yayımlanmıştır.

ÇDP’nin 7 Haziran 2015 seçimlerine yasaların öngördüğü şekilde teşkilatlanıp girmesi hukuki ve maddi olarak imkansız olduğundan, sadece sesini duyurabilmesi için 9 üye, partiden ayrılarak büyük fedakarlıkla bağımsız aday olarak seçimlere girmiş, fakat bağımsız aday seçilmenin seçim sisteminde hemen hemen imkansız olması nedeniyle seçilememişlerdir. Ve ÇDP müteakip seçimlere katılmamıştır.

Bugüne geldiğimizde, 24 Haziran 2018 genel seçimleri neticesinde TBMM’de Çerkes etnisitesinden bahsedecek temsilcimiz yoktur. Netice itibariyle ismimizi zikredecek siyasetçimiz olmadığı için fiilen siyaset arenasında da olamayacağız.

Diğer partilerden seçilen Çerkes kökenli vekillerin durumu malumdur. Romanların, Ermenilerin, Yezidilerin temsilcileri diğer partilerden seçilmekte ve Özcan Purçun anadili ile meclise hitap etme vefakarlılığını göstererek vicdani borcunu ödemektedir. Sadece 60.000 nüfusa sahip Ermenilerin mecliste vekilleri vardır, çünkü onlar oylarının 60.000 olduğunu kanıtlamışlardır.