Az sayıda kişinin farkına vardığı “Çerkesçenin kaybolmaya başladığı” gerçeğinin kapımıza dayanması üzerine başlatılan “Türkiye’deki Çerkeslerin dillerini, bildikleri ve kullandıkları Latin harfleri ile okuyup yazabilmesi” düşüncesi zamanla taraftar bulmuş, sorunun kurumsal bir yapı öncülüğünde sonuç odaklı bir stratejiyle ele alınıp çözüme kavuşturulması için 2012 yılında Adığe Bze Xase (ADDER) kurularak çalışmalara başlanmıştır. ADDER o günden buyana gerekli materyallerin geliştirilmesi ve hazırlanması çalışmalarına hız ve kararlılıkla devam etmektedir.

Bilindiği üzere, bütün engellemelere rağmen Latin harfleri ile de Çerkesce eğitim yapılması talebi MEB tarafından kabul edilmiştir.

İleri bir tarihte iletişim teknolojilerinin daha da gelişmesi ve yaygınlaşması ile eğitimin illaki okul binaları içinde yapılmasının şart olmaktan çıkıp, öğretmenlerin uzaktan öğretim sistemleri ile de talebeleri yetiştirmelerinin olanaklı hale geleceği tartışmasızdır. Nitekim ADDER teknolojik gelişmelerin sunduğu bu imkânı (uzaktan eğitim) dar kapsamlı da olsa bugün başarı ile uygulamaktadır.

İnsanların uzaktan eğitim yolu ile dil öğrenmesinin yanında, canlı olarak bir araya gelmeleri, lehçe farkları ile bire bir konuşmaları, örf ve adetleri pratik olarak uygulamaları da önemli hususlardır. Bu düşünceden hareketle, bilhassa gençlerin tatil dönemlerinde bir arada bulunarak tanışmaları, yetenekli “perit”lerden adet ve görenekleri öğrenmeleri, milli yemeklerle beslenmeleri, kıyafet incelikleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak gayesiyle bir ADDER Kültür Sitesi oluşturulmak üzere kollar sıvanmıştır. Bu amaçla ilk somut adım da atılmış ve Konya Natırbıy Hable’de, ihaleye girilmek suretiyle uygun bir arsa satın alınmıştır. Şimdi iş binanın yapımına kalmıştır.

Mekanın sapa bir yerde olduğu,  ulaşımın zor olacağı gibi bazı endişeler dile getirilmeye başlanmışsa da “amaç” ve “imkanlar” dikkate alındığında bu yaklaşımların haklı olduğunu söylememiz mümkün değildir.

Bir kere bizim sahip olduğumuz mali imkanlarla büyük şehirlerde böyle bir arsa alınması mümkün değildir.

Arsa alınıp tesis yapılsa dahi, büyük şehrin cazibeli (Eğlence, alışveriş, eş dost ziyareti, derneklerde folklor çalışması vs…) ortamında, eğitim alacak gençlerin dil öğrenmeye odaklanmaları çok zordur.

ABD‘de dil okullarının bir kısmı Arizona Çölü’nün ortasındadır. Yazın 60 dereceye varan sıcaklıkta, kışın eksi 20 dereceye inen soğukta hiç kimse dışarıya çıkmayı aklına bile getirmemektedir. Okulda eğitim 24 saati kapsayacak şekilde devam etmektedir. Programlı ders saatleri dışında tamamen öğrenmek istediği dil ile müzik yayını, sinema, tiyatro, yarışma gibi kesintisiz etkinliklerle kulağa, göze ve bütün duyulara hitab edilmekte ve 70 günlük eğitim sonunda iyi dereceye yakın bir seviyede dil öğretilmiş olmaktadır. Bizde çöl yok ama okulun yapılacağı yerde, talebelerin dil öğrenimi dışında dikkatlerini yoğunlaştıracağı, uğraşacağı, yapacağı bir meşgale de bulunmamaktadır. Dolayısıyla seçim yeri isabetli olmuştur.

Olaydan haberdar olan vefakar soydaşlarımız projenin bir an önce hayata geçirilmesi için imkanları ölçüsünde katkıda bulunmaya başlamışlardır. Yurt dışında yaşamasına rağmen projeye sahip çıkan, acele edip mali desteğini posta zarfı içinde “bir an önce” notuyla ileten hemşerilerimizin duyarlılıkları her türlü övgünün üzerindedir.

1983 yılında, soykırımdan kurtulan ve Almanya’da yaşayan Yahudilerin Frankfurt’ta büyük bir Yahudi Kültür Merkezi kurduklarını okuduğumda, böyle bir girişimin Çerkesler tarafından da yapılmasının gerekli olduğunu hayal etmiştim. 33 sene sonra bu düşüncenin hayata geçmeye başladığını gördüğüm için çok mutluyum.

Projenin yapısal ve mimari özellikleri hakkında ADDER’in Web sayfasında bilgilendirme yapılmış ve kabul görmüştür. Şimdi iş finansal gereksinimin teminine kalmıştır. Projenin finanse edilmesi birkaç kişinin fedakarlığı ile başarılabilecek bir iş değildir. Kabul görüp görmeyeceği şimdiden bilinemez olmakla birlikte, düşünülen bir uygulamayı anlatmakta fayda var.

ADDER’in facebook takipçi sayısı 21.04.2016 tarihi itibariyle 24.363 kişiye ulaşmış durumdadır. Bunların her birinin 10.- TL lik katkıda bulunması halinde ulaşılacak mali imkan 243.630 TL dir. Bu meblağ da projenin tamamlanmasına ve hayata geçirilmesine yetecek bir miktardır. Tabii 10.- TL gibi bir meblağı banka havalesi ile göndermek mümkün değildir. Bankalar bu tutarda havale yapmayacakları gibi, asgari komisyon tutarının çok altında bir meblağdır. Birbirini tanıyan veya bir arada oturanlar kendi aralarında toplayıp, toplu havale yapabilir veya elden teslim edebilirler. Ayrıca katkıda bulunanların isimleri ADDER’e ulaştığında listeler halinde yayınlanacaktır. Önemli olan paranın miktarı değil, katkıda bulunmak ve birlikte başlatılan teşebbüse omuz vermektir.

Yapılan katkıların hangi ihtiyaçlar için sarf edildiği en ufak ayrıntılarına kadar yayınlanacak ve hiç bir şüpheye meydan verilmeyecektir.

Proje bittiğinde, Adiğe varlığını ve dilini her yönüyle yaşatacak olan,  (okyanusta bir damla misali de  olsa) bir Xasemiz olacaktır.

Artık, dans, yemek, eğlence vs… ağırlıklı etkinliklerin dili koruyamadığı ve koruyamayacağı anlaşılmıştır. Dilimizin, Wubıhcenin akibetine uğramaması için, şimdiye kadar yapılan etkinliklerin “banko tercih” olmaktan çıkarılması gerekmektedir.

Çerkesliğin ve Çerkescenin korunmasına yönelik çalışmaların birincil tercih olması gerektiği düşüncesinin galip gelmesi ve zamanla bütün tercihlerin bu yönde yapılması temennisi ile.

 Mustafa  Saadet (ADDER Dil Komisyonu Üyesi)